Do
księgarń niedawno trafiła arcyciekawa pozycja stanowiąca próbę prześledzenia
tego, jak w Polska w okresie powojennym zmieniała koncepcję równości i jakie
reperkusje znalazło to w sytuacji kobiet.
Autorka jest badaczką koncentrująca
się na kwestiach społecznych i kulturalnych, a także profesorem historii na
Uniwersytecie Illinois w Chicago i absolwentką Uniwersytetu Stanforda. Zainteresowanie
autorki tematyką gender i relacjami międzyludzkimi znalazło odbicie w „Kobietach,
komunizmie i industrializacji
w powojennej Polsce.”
Badaczka podkreśla, iż historia sprawiła, że po drugiej wojnie dramatycznej
przemianie uległy stosunki społeczne i tradycyjne dotąd pojmowanie ról
kobiecych i męskich. Komunizm w okresie zaraz po wojnie propagował „naturalne”
różnice płciowe, kładąc nacisk na rolę matki w odbudowie strat demograficznych.
W kolejnych latach ideolodzy mianowali pracę zawodową głównym narzędziem
emancypacji kobiet, mimo że w rzeczywistości przywódcy ograniczali równe prawa
kobiet i mężczyzn, na rzecz tych drugich.
Autorka, badając relacje między dwoma płciami, zyskała nowe spojrzenie
na komunistyczne mechanizmy władzy. Proces kształtowania się nowego ustroju nie
pozostał bez wpływu na tradycyjnie pojmowane role. Fidelis stawia nieco
kontrowersyjną tezę o pojmowaniu stalinizmu także w kategoriach szans i
możliwości, a nie tylko w kategoriach terroru, podkreślając to, jak ogromną
szansą dla mieszkanek wsi była możliwość przewartościowania tradycji wiejskiej
i wykorzystania haseł komunizmu do poprawy jakości swojego życia : „(…) ma to
być raczej sugestia, że złożoności ustroju stalinowskiego nie da się oddać w
czysto normatywnym ujęciu”.
Książka Fidelis pokazuje, że mimo haseł równości , komunizm daleki był
od uznania równości płci tak naprawdę. Społeczeństwo niechętnie przyjmowało
kobiety w tradycyjnie męskich zawodach, „kobieta na traktorze” postrzegana była
w kategoriach radzieckiego ataku na polską tożsamość narodową. Stalinizm
umocnił zatem tak naprawdę przedwojenną hierarchię płci, jako „bastion
polskości”. Pomimo, iż aktywizacja zawodowa kobiet była kluczowym hasłem
komunistów, podczas gdy tradycyjnie pojmowane role kobiet i mężczyzn
pozostawały podstawowym wyznacznikiem porządku dla powojennej Polski, co
naturalnie rodziło konflikty.
Opracowanie Małgorzaty Fidelis jest nie tylko fascynującym dokumentem,
ale także znaczącym głosem w dyskusji o roli kobiet w historii. Dzięki
nieznanym dotąd materiałom- dokumentom z archiwum partii, tajnym kronikom
milicyjnym, wywiadom- autorce udało się pokazać kluczową rolę kobiet w
tworzeniu społeczeństwa komunistycznego, jednocześnie pokazując fasadowość
naczelnych haseł komunizmu.
Recenzja dla portalu dla Lejdis.pl